Akıllı Kadı

Zengin bir adam hatırı sayılır miktardaki parasını bez bir keseye koymuş; sonra da, keseye çift dikişle dikmişti. Ne var ki, sakınan göze çöp batar misali, adam hırsızdan bu kadar sakındığı parasını bir dikkatsizlik sonucu yolda kaybetti.

Bunun üzerine dellala gidip kayıp keseyi ilan ettiren adam, bu durumlarda âdet olduğu üzere, parayı bulup getirecek dürüst kişiye yüz akçe ödül vaat etti. Çok geçmeden iyi ve dürüst bir adam çıkıp geldi.

“Para keseni filan yerde buldum” dedi. “Al keseni.”

Keseyi görünce, adamın neşesi yerine geldi. Ancak, bu sevinci, kaybettiği keseye bir daha geri gelmez gözüyle baktığı içindi. Buna karşılık, şimdi de, durduk yerde yüz akçe ödülün telaşı basmıştı adamı. Bu parayı vermek istemiyordu.

Zengin adam bir yandan açtığı kesedeki parayı ağır ağır sayarken, bir yandan da parayı bulup getiren namuslu adama vaat edilen ödülü vermemenin bir yolunu düşünüyordu. Sonunda:

“Dostum” dedi, “kesenin içinde esasen tam sekizyüz akçe vardı. Şimdi ise keseden sadece yediyüz akçe çıktı. Demek ki sen kesenin bir tarafını açıp, içinden hakkın olan yüz akçe ödülü almışsın. Buna bir itirazım yok. Böylece mesele kapanmış oldu. Sana teşekkür ederim.”

Keseyi bulup getiren dürüst adam, durduk yerde hırsızlıkla suçlanması karşısında çok içerledi. Tartışma uzadı, uzadı, iş kadının kapısına kadar vardı dayandı.

Kadının huzurunda, zengin adam kesenin içinde sekizyüz akçenin olduğunu ama simdi yediyüz akçe çıktığını, parayı getiren adam ise keseyi bulduğu şekilde alıp getirdiğini tekrar tekrar söyleyip durdu.

Kadı efendinin işi bayağı zordu. Ancak, bunca yılın tecrübesiyle, parayı getiren adamın dürüstlüğünün, para sahibinin ise kötü niyetinin farkına varmış sayılırdı.

Verdikleri ifadeleri her iki adama bir güzel onaylattıktan sonra, meseleye şu çözümü getirdi:

“Biriniz sekizyüz akçe kaybettiğine ve diğeriniz de içinde sadece yediyüz akçe bulunan bir kese bulduğuna göre, bulunan paranın kaybedilenle aynı olması mümkün değil. Bu durumda kayıp kese sahibi bu para üzerinde hak iddia edemez. Sen, dürüst dostum! Bulduğun parayı şimdi bu adamdan geri al ve yediyüz akçe kaybeden biri çıkıncaya kadar, emin ellerde sakla. Sana gelince ey para sahibi! Sana da sekizyüz akçe bulan birinden bir haber çıkıncaya kadar sabretmekten başka verebileceğim bir akıl yok!”

Kaynak: Selim Gündüzalp-İsmail Örgen, Akıl Öyküleri, 4. bsk., Zafer Yay., İstanbul Haziran 2003, s. 109-111.