Hayır Allah’tan, Peki Şer Kimden?

Halk arasında yaygın olarak bilinen, iman esaslarını özetleyen amentü ifadesinde, “hayır ve şerrin Allah’tan geldiği” belirtilir. Bundan dolayı da geleneğe göre kötülüğün Allah’tan geldiğine inanılır. Öncelikle bilinmelidir ki amentüdeki ifadelerin hepsi Kur’an’da yer almaz. Amentüdeki ifadelerin aksine olarak Kur’an’da hayır ve şer ile ilgili olarak şu ifadeler yer alır:

“…Eğer onlara bir iyilik gelse “Bu Allah katındandır! (indillah عِنْدِ اللّٰهِۚ )” derler. Fakat başlarına bir kötülük gelse, “(Ey Muhammed!) Bu senin yüzünden başımıza geldi!” derler. De ki: “Hepsi Allah’tandır! (indillah عِنْدِ اللّٰهِۜ ).” …”
“Başına gelen her iyilik Allah’tandır (minallah مِنَ اللّٰهِۘ ) başına gelen her kötülük de kendindendir (min nefsike مِنْ نَفْسِكَۜ )…” (Nisa [4] 78-79).

Kur’an’da hayr 20’ye yakın ayette Allah’a isnat ve izafe edilir (ör. Al-i İmran [3] 26). Allah’ın esma-i hüsnasından, yani O’na ait olan isimlerinden birisi de hayrdır (Taha [20] 73; Yusuf [12] 64).

Kur’an’da yüzlerce yerde geçen şer, zulüm ve sû (kötülük) kavramları Allah’a değil insana nispet edilir (ör. Al-i İmran [3] 180; Bakara [2] 216; Felak [113] 4, 5; Fussilet [41] 49, 51; İnsan [76] 7, 11; İsra [17] 11, 83; Mearic [70] 20; Nas [114] 4; Nur [24] 11; Sad [38] 62; Zilzal [99] 8). Bazı ayetlerde şer, yaratılmışlara da nispet edilir: “Yarattıklarının şerrinden (Min şerri ma halak).” (Felak [113] 2). Fakat Allah’ın şerrinden söz edilmez.
Bu evrende olup biten her şey, Allah’ın yasaları çerçevesinde olmaktadır. Allah her şeyi, hatta yaptıklarımızı da yaratandır (Saffat [37] 96). Allah’ın onayı olmazsa başımıza hiçbir kötülük gelmez (Teğabun [64] 11). O, onaylar ve yaratır. İmtihan için hayır da şer de olmalıdır. Allah şer ile deneyebilir (Enbiya [21] 35). Fakat musibetler, insanların kendi elleriyle yaptıklarından dolayıdır (Al-i İmran [3] 165; Kasas [28] 47; Nisa [4] 62; Rum [30] 41; Şûra [42] 30, 48). Dolayısıyla hayrı da şerri de Allah yaratır. Ama şerri Allah istemez. Şerre sebep olan kuldur.

İyilik ve kötülük, insanın hür iradesi ile işlediği fiiller sonucunda ortaya çıkmaktadır. Canlılar ve cansızlar aleminde hayır ve şer yoktur. Biz depreme şer diye bakarız. Oysaki deprem hayırdır. Çünkü Dünya, depremler ile rahatlar. Fakat biz fay hattına ev yaparsak bina yıkılır.

Kötülükleri de Allah yaratmasaydı, Zerdüştlük’teki gibi iyilik (Hürmüz) ve kötülük (Ehrimen) tanrısı, yani şirk söz konusu olurdu. Bu inanışa göre şer, kötülük tanrısından gelir. Kötülüğün tanrısal olduğunu söylemek, o kötülüğü meşrulaştırmaktır. Şer tanrıdan gelmişse artık ona karşı çıkmak mümkün olamıyor. Çünkü şerle savaşmak tanrıyla savaşmak anlamına gelmektedir.

Sonuç olarak hayrı da şerri de Allah yaratır fakat şer Allah’tan gelmez, şerri Allah istemez.

Prof. Dr. Mehmet Okuyan; Abdulaziz Bayındır; Mustafa İslamoğlu, Hayat Kitabı Kur’an, 65.