Kurban Kesmek, Kurana Göre Farz mı?

Kurban Kesmek, Kurana Göre Farz mı?

Kurban kelimesi “yaklaşmak” (Rağıb el-Isfahani, Müfredat, K-R-B mad.) yani “Allah’a yaklaştıran amel” demektir (Akraba ile kurban kavramları aynı kökten türemiştir). Bu yaklaştıran şey, her şekilde olabilir. Örneğin kişi Allah’ın rızasını kazanıp ona yaklaşma vesilesi için bir hayvanı kesip dağıtabilir. Ama Allah’a yakınlaşmanın tek yöntemini hayvan kesme olarak kabul etmek Kur’an’a uygun değildir. Kur’an’ da topluca kurban kesmek şeklinde bir farz yoktur.

Kur’an’da kurban kesmeye delil olarak gösterilen ayetlerden bazıları şunlardır: Kevser suresi, Âdem’in iki oğlu ve İbrahim’in oğlunu kurban etmek istemesi.

Önce Kevser Suresi’ni İnceleyelim:
“İnna a’taynakel-kevser.
Fesalli li rabbike venhar.
İnne şanieke hüvel-ebter.” (Kevser [108] 1-3).

• Kevser “çok hayır” (Lisanul-Arab, K-S-R mad.), yani en büyük nimet olan Kur’an’dır (Duha [93] 6-8; Hicr [15] 87; İnşirah [94] 1-4).
• Suredeki “salât” namaz değil, destek demektir. Çünkü ayette “ikame” (yerine getirme) fiili yoktur.
• Nahr (venhar) kelimesinin üç anlamı vardır:
  1-) (Deveyi) Boğazlamak,
  2-) Göğüs (İbn Manzur, Lisanül-Arab, N-H-R mad.).
  3-) Elleri namazda göğüs üzere koymak (Isfahani, el-Müfredat, N-H-R mad.).
  Ayetteki “venhar” kelimesine bu haliyle “kurban kesmek” değil, ancak “deveyi boğazlamak” anlamı verilebilir. Fakat bu da uygun değildir. Çünkü Allah, nebîmize sıkıntılardan rahatlaması için kasaplık görevi vermemiştir. Çünkü insan bunaldığı zaman rahatlamak için hayvan kesmez.
• “Venhar” ile namaz kılma anlamı da çıkartılamaz. Çünkü namazda elleri kaldırıp göğüs üzere koymak farz değildir.
• Dolayısıyla en uygun anlam “göğüs” yani “göğüslemek, sıkıntılara karşı dik durmaktır.” Kevser suresinin 2. ayeti, bağlamına uygun olarak şu şekilde daha anlamlıdır:
  “O halde Rabbin için salât et / destekle ve (zorlukları) göğüsle.”

“İki Âdem Oğlu” (Maide [5] 27) kıssasına baktığımızda ise, ayette bir hayvanın kesildiğinden söz edilmez. Ayette kullanılan “kurbanen قُرْبَانًا ” kelimesi nekredir (belirsizdir). Yani, herhangi bir yakınlık göstergesi, yakınlık arzusuyla yapılan eylem anlamına gelir.

İbrahim Nebi’nin oğlunu kesmeye giriştiği iddiasına gelince, Kur’an’da Yüce Allah’ın onun evladını katletmeye yönelik bir emri yoktur (bkz. Saffat [37] 102-107). Oğlu da “Beni boğazla” değil, “Emrolunduğun şeyi yap” demiştir. Yüce Rabbimiz haksız yere insan öldürmeyi, cana kıymayı kesinlikle yasaklamıştır (Bakara [2] 178; Enam [6] 151; İsra [17] 33; Maide [5] 32; Nisa [4] 92, 93). İbrahim Nebi’nin bu çok önemli emri bilmemesi mümkün değildir. Buna ilaveten, Mü’minler için üsve-i hasene (örnek, rol model) olarak tanıtılan bir nebinin (Mümtahine [60] 4) oğlunu Allah’a kurban gerekçesiyle öldürme girişimde bulunması olacak şey değildir.

Son olarak hayvan kurban etmenin Kur’an’da farz olup olmadığına bakalım.
Kur’an’da kurban kesme ifadesi sadece hac ibadeti yapmak için hac mahalline (Mekke’ye) giden hacılar ile ilgilidir (Bakara [2] 196; Hac [22] 28, 34, 36).

Hacıların Mekke’de kestikleri kurban “Hedy Kurbanı” (Hedy / hediye, Udhiye), Allah’a yani kamuya adanmış hayvan demektir. Bu hedyler hac görevi yapan Müslümanların yemesi için ayırılır. Hedylere gerdanlık, işaret (şeairillah) şu amaçla takılır: “Bu hayvan hac bölgesine gidecek. Bunu hacdakiler yiyecek.” (Hac [22] 36).

Kuran a göre hacda kurban kesmek zorunlu değil isteğe ihtiyari, bağlı bir hükümdür. Çünkü:

• Bir şekilde kurban kesemeyenler bunu diğer nüsüklardan, yani hacda yapılması gereken ibadetlerden (Rağıb el-Isfahani, el-Müfredat, N-S-K mad. Mensek: Nüsukun yapıldığı yer) birisi olan oruç ile telafi ettirme imkanına sahiptirler: Hac günlerinde 7, memleketlerinde de 3 gün olmak üzere toplam 10 gün oruç tutmak. Dolayısıyla hacıların Mekke dışında veya memleketlerinde kurban kesmelerine müsaade edilmemiştir (Bakara [2] 196; Maide [5] 2).
• Hacda kurban kesme uygulaması Mekke’de ikâmet edenler için değildir. (Bakara [2] 196).

Gördüğümüz gibi Kurban kesmek, hacda farz olmayıp Mü’minlerin tercihine bırakılmıştır.

Sonuç: Kur’an’da bahsedilen kurban kesme ibadeti hac ile ilgilidir. Allah’a yakınlık (kurban) vesilesi, sadece hayvan kesip dağıtmak değildir.